Geneza państwa, czyli kto i dlaczego to wymyślił?:)

GENEZA PAŃSTWA

Kiedy i dlaczego powstało pierwsze państwo? –  w naukach społecznych są różne hipotezy…(na maturze obowiązują Cię głównie: teorie umowy społecznej, przemocy i podboju, koncepcje teistyczne, koncepcja marksistowska)

1. TEORIA UMOWY SPOŁECZNEJ 

● jej zwolennicy – min. Jean Jacques Rousseau, John Lock oraz Hobbes
 

● państwo zgodnie z tymi teoriami powstało w wyniku umowy ludzi między sobą lub ludzi z władzą (ludzie umówili się, podjęli decyzję, aby  stworzyć państwo, gdyż uznali że będzie to dla nich korzystne, że tak będzie najlepiej)

●  jest wiele rodzajów tych koncepcji, do najbardziej znanych należą:

a. TEORIA JEANA JAKUBA ROUSSEAU

● Rousseau był francuskim myślicielem doby oświecenia (XVIII w.) Jego największym dziełem jest „Umowa społeczna”

● stan przed powstaniem państwa (stan natury) był zdaniem Rousseau czasem spokoju, naturalnej harmonii żyjących w odizolowaniu od siebie jednostek, które cieszyły się naturalnym szczęściem kontaktu z przyrodą, wszyscy byli naturalnie wolni i równi. Obce wtedy były człowiekowi depresje, pycha, żądza władzy, egoizm, które przyniosła dopiero cywilizacja. Cywilizacja popsuła więc człowieka dobrego z natury.

● udzie z czasem zaczęli jednak łączyć się w grupy, by przeciwdziałać kataklizmom (takim jak np. powodzie, trzęsienia ziemi, huragany itp.), z którymi pojedynczy człowiek nie mógł sobie poradzić.

● pierwszym stadium życia społecznego była  rodzina. Na tym etapie rodzi się już egoizm, poczucie władzy, zazdrość (ludzie byli np. zazdrośni o partnerów, chcieli jak najwięcej zagarnąć dla siebie, choćby po to, by zapewnić byt swoim bliskim). 

● powstanie państwa związane było głównie z rozwojem rolnictwa i metalurgii. Człowiek zorientował się, że wygodniej jest mieć większą ilość dóbr materialnych, chciał mieć coraz więcej majątku. Powstało prawo własności, zaczęły się pojawiać nierówności, ludzie podzielili się na bogatych i biednych. Zaczęła się walka między ludźmi o władzę.

● ludzie by zapobiec temu chaosowi i walce zgodzili się zawiązać początki władzy

● a więc umowa społeczna a za nią Państwo, powstało po to, by powrócić do pierwotnych idei równości, wolności. 

b. TEORIA UMOWY SPOŁECZNEJ J. LOCKE'A

 

● Lock był żyjącym w XVII i XVIII w. angielskim filozofem, prekursorem liberalizmu politycznego i ekonomicznego

● jego zdaniem w stanie natury wszyscy byli sobie równi (uważał, że wszyscy w sposób naturalny mają równe prawa. Bóg wyposażył nas w nie, podobnie jak we wzrok, słuch itp.). Każdemu człowiekowi od samego początku przysługiwało więc prawo własności (w rozumieniu: życia, wolności, majątku).

●umowa społeczna doszła do skutku m.in. po to by chronić prawa własne: bezpieczeństwo, prawo własności, wolność, prawo do życia.

● Umowa społeczna powstała więc, by chronić prawa naturalne. Ludzie nie mogli być bowiem sędziami we własnej sprawie, lepiej było te kompetencje przekazać władzy publicznej. Dzięki umowie ludzie nie zrzekają się więc części swoich praw, lecz przeciwnie – chronią i wzmacniają te co już mają. 

● Państwo jest więc wyrazem rozsądności człowieka, powstało jako efekt naszej rozumnej natury – naszego rozsądku. 

c. TEORIA UMOWY SPOŁECZNEJ HOBBESA

● U Hobbesa stan natury, zupełnie inaczej niż u Rousseau był to stanem walki wszystkich ze wszystkimi. Człowiek cały czas żył w strachu o swoje życie, był bezbronny. Targały wówczas człowiekiem nienasycone popędy zdobywania bogactw, zaszczytów, władzy. To była anarchia. Ludzie nie mieli żadnych obowiązków, mieli tylko prawa niczym nie ograniczone.

● Hobbes zakwestionował więc tezę Arystotelesa, że człowiek jest  z natury istotą społeczną.

● umowa społeczna była jego zdaniem aktem rozsądku. Ludzie zawarli umowę między sobą powierzając władzę komuś innemu. Zrzekli się praw do swej naturalnej wolności przekazując je suwerenowi.

 ● Władza suwerena jest więc zdaniem Hobbesa niepodzielna i niezbywalna (niepodzielna  - nie może się nią z nikim dzielić, niezbywalna  -oznacza, że nie można się jej zrzec).  Władza suwerena jest więc absolutna.

 ● tak powstaje państwo zwane przez Hobbesa  - Lewiatanem. Ma ono władzą absolutną nad wszystkimi przejawami życia. 

2. TEORIA PRZEMOCY I PODBOJU 

● jej zwolennik to min. polski socjolog – Ludwik Gumplowicz

● państwo zgodnie z tą teorią powstało w wyniku podboju plemion słabszych przez silniejsze

●  Państwo  jest więc formą panowania zwycięzców nad pokonanymi. 

3. TEORIE TEISTYCZNE 

● zgodnie z nimi państwo pochodzi od istoty nadprzyrodzonej, czyli od boga. Z tego wzięła się opinia, że władca to ucieleśnienie boga na ziemi (popularna m.in. w starożytnym Egipcie).

● takie opinie panowały też w chrześcijańskim średniowieczu. Władca był "pomazańcem bożym" - sprzeciw wobec niego był więc podniesieniem ręki na samego boga (zwolennikiem teorii, że państwo pochodzi od boga był min. św Augustyn - katolicki filozof )

● wystąpienie przeciw władzy według tej teorii, było więc nie tylko przestępstwem, ale także grzechem.

4. KONCEPCJA MARKSISTOWSKA 

 

● XIX wiek to okres ostatecznego wykształcenia się 2 głównych klas w społeczeństwach zachodnich: burżuazji (klasa posiadająca, bogaci ludzie żyjący z pracy innych np. właściciele fabryk, warsztatów, banków itp. ) oraz  proletariatu (czyli robotników) 

● Fatalna sytuacja klasy robotniczej (robotnicy żyli wówczas w ogromnej biedzie, nie mieli praktycznie żadnych praw, żadnej ochrony) skłoniła filozofów i myślicieli, a z czasem przywódców politycznych do pochylenia się nad ich losem

● Zaczęto formułować idee przejęcia władzy przez uciskaną klasę proletariacką (robotniczą), zwłaszcza że była ona najliczniejsza.

● Jedną z takich idei stworzył  Karol Marks, który w 1848 r. wraz z Fryderykiem Engelsem napisał Manifest komunistyczny, w którym zawarł swoją ideologię. Jej główne założenia w odniesieniu do Państwa to:

● państwo powstało, bo rozpadła się wspólnota pierwotna (gdzie wszyscy byli równi)

● po rozpadzie wspólnoty pierwotnej nastąpił podział na klasy, pojawiła się własność prywatna, która społeczeństwo podzieliła (jedni zaczęli mieć więcej, inni mniej)

● Państwo zdaniem twórców Manifestu to instrument przemocy i wyzysku, wykorzystywany przez „klasę posiadaczy”, by utrwalać panowanie nad tymi, którzy nic nie mają.  Państwo to „narzędzie klasy panującej”. Dzięki państwu klasa posiadaczy dominuje nad klasami wyzyskiwanymi (głownie robotnikami, ale zaliczono tutaj także chłopów), którzy z tego wyzysku nie mogą się wyzwolić.

● wyróżnił on następujące rodzaje państwa: niewolnicze, feudalne, kapitalistyczne, socjalistyczne. Końcowym etapem miał być KOMUNIZM, gdzie państwo miało zniknąć, gdyż społeczeństwo miało stać się bezklasowe (wszyscy mieli być równi).