MNIEJSZOŚCI NARODOWE

Przed II wojną światową Polska była krajem wielonarodowym. Mniejszości stanowiły wówczas 32 % ludności. (najwięcej było Ukraińców, Białorusinów, Żydów oraz Niemców).

Po 1945 w wyniku przesiedleń ludności i zmian granic Polska w państwa wielonarodowego stała się praktycznie państwem jednolitym narodowościowo. Okres komunistyczny do 1989 r. to czas gdy prawa mniejszości bardzo często nie były respektowane, generalnie oficjalnie funkcjonowały instytucje skupiające członków danej mniejszości, ale tak jak to było w innych dziedzinach sfera ta pozostawiała wiele do życzenia.

Po 89 r.  kwestia ochrony praw mniejszości tak jak inne uległa demokratyzacji . Dziś prawa mniejszości chronione są m.in.  na podstawie:

a)  konstytucji i polskiego prawa (art. 35 mówi:  Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.

b)  ratyfikowanych umów międzynarodowych

c) umów dwustronnych z sąsiadami (to one szczegółowo regulują status poszczególnych mniejszości)

W Narodowym Spisie Powszechnym z 2002 r .96%osób zadeklarowało narodowość polską.

Status mniejszości narodowych etnicznych Polsce określa ustawa z 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym

Mniejszością narodową w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która

spełnia łącznie następujące warunki:

1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;

2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;

3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;

4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej

wyrażanie i ochronę;

5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej

100 lat;

6) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.

Polskę zamieszkują przedstawiciele 9 mniejszości narodowych (tyle wymienia powyżej opisana ustawa) : (dane wd. Spisu powszechnego w 2002 r.)

1. Niemcy, 152,9 tys. województwo śląskie, opolskie (najlepiej zorganizowana mniejszość)

2. Białorusini,   48 737 tyś. , gł . województwo podlaskie (95%)

3. Ukraińcy, 31,0 tys. województwo warmińsko-mazurskie (ale są dosyć rozproszeni w wyniku przeprowadzonej po 1945 r. akcji „Wisła”)

4.Rosjanie, 6,1 tys. dość równomiernie w całym kraju

5. Litwini,    5,8 tys. województwo podlaskie

6.Słowacy, 2,0 tys. województwo małopolskie

7.Ormianie, 1,1 tys. dość równomiernie w całym kraju

8. Żydzi, 1,1 tys. dość równomiernie w całym kraju

9.Czesi     0,8 tys. głównie małopolskie, mazowieckie, śląskie, łódzkie

4 mniejszości etnicznych:

• Karaimi, 0,05 tys. (jest ich bardzo malutko, są etnicznie pochodzenia tureckiego, mają własny język, w Polsce są bardzo rozproszeni, mieszkają też na Litwie i na Ukrainie, strona karaimów: http://www.karaimi.org/)
• Łemkowie,  5,9 tys.(głównie Dolny Śląsk (zostali przesiedleni w wyniku akcji Wisła (choć nie byli Ukraińcami przez podobny język zostali za nich uznani), pierwotnie zasiedlali teren Karpat, strona o Łemkach: http://www.lemko.org/pindex.html)
• Romowie, 12,9 tys. (cały kraj)p
• Tatarzy. 0,5 tys (głównie Podlaskie)

Mniejszością etniczną, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia

łącznie następujące warunki:

1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;

2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;

3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;

4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty etnicznej i jest ukierunkowana na jej

wyrażanie i ochronę;

5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej

100 lat;

6) nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.

Jedyna różnicą między mniejszością narodową a etniczną jest więc w myśl tej ustawy fakt istnienia państwa danej mniejszości. Jeśli takie państwo gdzieś istnieje, to jest to mniejszość narodowa, jeśli nie istnieje – jest to mniejszość etniczna.

PRAWA MNIEJSZOŚCI (zarówno narodowych, jak i etnicznych)

Jest ich wiele, oprócz tych najbardziej oczywistych, takich jak prawo do kultywowania swojej kultury, do rozwoju, można wymienić też:

- prawo do używania i pisowni swoich imion i nazwisk zgodnie z zasadami pisowni języka mniejszości, w szczególności do rejestracji w aktach stanu cywilnego i dokumentach tożsamości.

- swobodnego posługiwania się językiem

- nauki języka mniejszości lub w języku mniejszości

- Przed organami gminy, obok języka urzędowego, może być używany, jako język

pomocniczy, język mniejszości (gminy gdzie co najmniej 20 %to mniejszość)

- Dodatkowe tradycyjne nazwy w języku mniejszości mogą być używane obok:

1) urzędowych nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych,

2) nazw ulic

Organy władzy publicznej są obowiązane podejmować odpowiednie środki w

celu wspierania działalności zmierzającej do ochrony, zachowania i rozwoju tożsamości

kulturowej mniejszości.

Środkami, o których mowa, mogą być w szczególności dotacje celowe lub

podmiotowe na:

1) działalność instytucji kulturalnych, ruchu artystycznego i twórczości mniejszości oraz imprez

artystycznych mających istotne znaczenie dla kultury mniejszości;

2) inwestycje służące zachowaniu tożsamości kulturowej mniejszości;

3) wydawanie książek, czasopism, periodyków i druków ulotnych w językach mniejszości lub

w języku polskim, w postaci drukowanej oraz w innych technikach zapisu obrazu i dźwięku;

4) wspieranie programów telewizyjnych i audycji radiowych realizowanych przez mniejszości;

5) ochronę miejsc związanych z kulturą mniejszości;

6) działalność świetlicową;

7) prowadzenie bibliotek oraz dokumentacji życia kulturalnego i artystycznego mniejszości;

8) edukację dzieci i młodzieży realizowaną w różnych formach;

9) propagowanie wiedzy o mniejszościach;

10) inne programy realizujące cele, o których mowa w ust. 1, oraz wspierające integrację

obywatelską mniejszości.

Oprócz mniejszości narodowych i etnicznych są w Polsce inne GRUPY MNIEJSZOŚCIOWE:

Najliczniejszą z nich są Ślązacy (w spisie z 2002 r. narodowość śląska zadeklarowało 173,2 tyś osób). Ślązacy zamieszkują teren Górnego Śląska, jest to grupa etniczna /etnograficzna ludności polskiej, choć oni uważają się często za odrębny naród śląski (wszystko jest kwestią przyjętej definicji, na potrzeby tego bloga punktem wyjścia jest ustawa o mniejszościach narodowych, która Ślązaków nie uznaje ani z mniejszość narodową ani za etniczną)

                        - Ślązacy mówią gwarą (część z nich domaga się uznania jej za odrębny język)

                        - mają swoją odrębną kulturę, stroje ludowe, zwyczaje itp.

                - posiadają organizację – Ruch Autonomii Śląska domagającej się m.in.  przyznania Śląskowi statusu autonomicznego (Polska byłaby więc federacją). Więcej informacji o tym ruchu: http://autonomia.pl/

Kaszubi

                   - słowiańska ludność autochtoniczna Pomorza uznawana dziś najczęściej  za grupę etniczną narodu polskiego, ma status mniejszości językowej.

- mają własną kulturę, zwyczaje, odróżnia ich też język (prowadzony był spór czy to gwara języka polskiego czy to odrębny język. Dziś język kaszubski ma status języka regionalnego, co wiąże się z określonymi przywilejami (pisownia, status w szkole, urzędach itp.))

                      - strona zrzeszenia kaszubskiego: http://www.kaszubi.pl/?p=page&page_id=964

AKTUALNE I SZERSZE INFORMACJE NA TEMAT MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH I ETNICZNYCH ZNAJDZIECIE NA STRONIE MINISTERSTWA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI, LINK TUTAJ